پروتز چشم مصنوعی ظاهر کاسه چشم آسیب دیده را بهبود میبخشد. در صورتی که کل چشم خارج شود، پروتز چشمی مانع از این میشود که کاسه چشم گسترش پیدا کرده و فضای خالی را پر کند.
پروتز چشم مصنوعی بینایی فرد را بهبود نمیبخشد و پس از تخلیه چشم طبیعی و قرار دادن چشم مصنوعی، فرد با آن چشم قدرت بینایی ندارد. چشم پروتزی روی ایمپلنت داخل چشمی قرار میگیرد. ایمپلنت داخل چشمی یک دستگاه گرد سفت جداگانه ای است که با جراحی و برای همیشه داخل کاسه چشم قرار میگیرد. ایمپلنت داخل چشم اغلب با یک بافت زنده یا ماده بالشتی مصنوعی قبل از قرار گیری پوشانده میشود. پروتز چشم روی ایمپلنت داخل چشم قرار میگیرد. ایمپلنت داخل چشمی یک دستگاه گرد، سفت و جداگانه ای است که با جراحی و برای همیشه داخل کاسه چشم قرار میگیرد. ایمپلنت داخل چشم اغلب با یک بافت زنده یا ماده بالشت مانند مصنوعی قبل از قرار گیری پوشانده میشود. فاصله بین جراحی تخلیه چشم و قرار دادن پروتز بستگی به نظر پزشک دارد. معمولا اولین پروتز چشم باید بین 2 تا 4 هفته پس از عمل تخلیه چشم در کاسه چشم قرار داده شود. استفاده از پروتز چشم، هم برای مسائل زیبایی و هم برای مسائل بهداشتی توصیه میشود. همچنین قابل ذکر است که حفره چشم در صورت خالی ماندن برای مدت طولانی کوچک میشود.
پروتز چشمی
این مرکز پروتز چشم مصنوعی را به صورت اختصاصی میسازد. این پروتزها در حضور بیمار و با استفاده از یک عینک یا آکریلیک مخصوص ساخته میشود. مهمترین هدف این مرکز بدست آمدن بهترین نتایج برای بیماران بوده است.
برای خارج کردن چشم آسیب دیده دو روش جراحی وجود دارد. نوع جراحی که بر روی چشم بیمار صورت میگیرد بر انتخاب پروتز چشم تاثیرگذار است. این دو روش جراحی از قرار زیر هستند:
عمل تخلیه چشم: در این روش جراحی، قسمت ژلهای شکل چشم بیرون آورده میشود. این عمل از طریق ایجاد یک برش در جلوی چشم ایجاد میشود. اما بافتهای قسمت خارجی چشم و کاسه چشم تخلیه نمیشوند.
روش هسته برداری: در این روش، کل چشم (مردمک دایرهای شکل چشم) برش داده میشود و چشم از کاسه تخلیه میشود.
پزشک براساس موارد زیر تصمیم میگیرد کدام روش جراحی پروتز چشم را مورد استفاده قرار دهد:
چشم مصنوعی
بسیاری از بیماران در مورد هزینهی پروتز چشم سؤال میکنند. هزینه چشم پروتز میتواند بسیار متغیر باشد. اگرچه این هزینه باید با مدت زمان صرف شده در ساخت پروتز چشم مرتبط باشد. آیا متخصص ساخت پروتز چشم مصنوعی، عنبیه را به صورت دستی رنگ میکند، یا از تکنیکهای دیجیتال استفاده میکند؟ فناوری دیجیتال میتواند میزان زمان صرف شده در تولید پروتز چشم را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. علاوه بر این، فناوری دیجیتال باعث افزایش کیفیت پروتز میشود.
یکی دیگر از عوامل تعیین کننده هزینه پروتز چشم این است که وضعیت چشم یا سوکت موجود چگونه است؟ هزینهی این درمان پیچیده در طی چند ماه و شاید انجام جراحی و مسافرت، میتواند متغیر باشد. با این حال، این هزینه بر اساس زمان و مواد به کار رفته بسیار متفاوت است.
پروتزهای چشمی امروزی بسیار متفاوتتر از پروتزهای قدیمی که "چشم شیشهای" نامیده میشدند هستند و از ترکیب عواملی همچون مواد سازنده جدید، مهارت فرد سازنده و هنر وی به یک شیوه کاملا منحصربفرد ساخته میشوند. امروزه در کلینیک های چشم پزشکی پروتزهای چشم مختص هر فرد ساخته میشوند که این باعث میشود هر پروتز یک کار هنری منحصربفرد باشد. هر چشم با استفاده از یک قالب آکریلیکی و از روی چشم دیگر بیمار ساخته میشود. متخصص چشم برای اینکه چشم واقعیتر به نظر برسد آن را با دست رنگآمیزی میکند. در گذشته، پروتز چشم از جنس شیشه بود. امروزه، پروتز های چشم مصنوعی عموماً از جنس آکریلیک پلاستیکی است.
پروتز چشم ساخته شده از شیشه مخصوص: ساخت چشم مصنوعی از شیشه ی مخصوص برای سالیان متمادی بدون به وجود آمدن هیچ مشکلی مورد استفاده قرار گرفتهاند. سطح این نوع چشم مصنوعی از پارچه آهاردار است و تحت دماهای بالا تولید میشود. ترکیبات سطح چشم مصنوعی یکی از دلایلی می باشد که باعث میشود افراد پروتز چشم مصنوعی ساخته شده از شیشه را ترجیح دهند.
شیشه کرایولیت:بررسیهای علمی مزایای شیشهای کرایولیت را ثابت کردهاند. به دلیل روشهای تولید مخصوص، سطح این نوع چشم مصنوعی کاملا صاف است و از این رو نسبت به چشمهای پروتزی ساخته شده از مواد دیگر برتری دارد.در نتیجه، بیماران به خوبی و به راحتی میتوانند این نوع چشمهای مصنوعی را مورد استفاده قرار دهند.
این حقیقت امروزه توسط بررسیهای میکروسکوپی به اثبات رسیده است و برتری پروتز چشم مصنوعی ساخته شده از شیشه نسبت به مواد دیگر به تایید رسیده است.
ویژگیهای مرطوب کننده پروتز چشم ساخته شده از شیشه مخصوص، یکی از مزایای دیگر آن است. مایع اشک یک قشر نازک بین سطح چشم و بافت حدقه چشم به وجود می آورد که مانع از سایش میشود. شیشه کرایولیت در برابر اشک بسیار مقاوم است. پروتز چشم مصنوعی ساخته شده از جنس شیشه مخصوص درخشندگی بهتری دارد و چشم مصنوعی را طبیعیتر میکند، زیرا سطح چشم مصنوعی به صورت طبیعی توسط پلک مرطوب میشود. به همین دلیل، بیمارانی که از پروتز چشم استفاده میکنند نیازی به استفاده از مایعات مرطوب کننده ندارند.
هزینه پروتز چشمی با قابلیت دیدن
از آنجایی که چشمهای مصنوعی شیشهای در نهایت به دلیل عواملی از قبیل تاثیرات زیست محیطی، سازگاری حفره چشم یا تولید اشک بیش از حد از بین میرود، پروتز چشم ساخته شده از شیشه یک الی یک سال و نیم ماندگاری دارد.
وقتی سطح پروتز شروع به زبر شدن کرد و باعث التهاب حفره چشم شده و منجربه ریزش اشک مداوم شود، نشانه این است که پروتز چشم مصنوعی باید تعویض شود.
چشمهای مصنوعی آکریلیکی به دلیل سطح نرمتری که دارند نسبت به پروتزهای ساخته شده از شیشه ی مخصوص فرسایش بیشتری دارند. توصیه میشود که هر دو جنس پروتز چشم مصنوعی را تا زمانی مورد استفاده قرار دهید که باعث ناراحتی شما نمیشوند. این کار باعث جلوگیری از تغییر و آسیب دیدن حفره چشم در اغلب مواقع میشود.
برخی از علائمی که بیانگر زمان تعویض چشم مصنوعی می باشند از قرار زیر هستند:
در بیمارانی که دچار قطع عضو شده اند، مسئله ای که حائز اهمیت است، عملکرد عادی فرد در زندگی روزمره و بدون کمک گرفتن از دیگران با اندام های مصنوعی و وسایل کمکی می باشد. به دلیل آمار نسبتا بالای تصادفات در کشور ما، متاسفانه تعداد نسبتاً زیادی از افراد قطع عضو شده و نیازمند اندام های مصنوعی مانند پروتز چشم (از جمله چشم مصنوعی متحرک)، پا، دست، انگشتان و… می شوند. امروزه با تکیه بر تکنولوژی روز برای ساخت انواع اندام های مصنوعی و وسایل کمکی، خطرات ناشی از خطاهای انسانی حذف شده و ارتوپد فنی می تواند اطمینان حاصل کند که وسایل ساخته شده برای بیمار مناسب هستند. ساخت این وسایل با استفاده از ارزیابی بیومکانیکال و اسکن های خاصی صورت می گیرد، سپس با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری اقدام به طراحی این وسایل می شود و با استفاده از پرینترهای سه بعدی این وسایل آماده می شود. بدین ترتیب جلوی خطاهای انسانی در ساخت این وسایل گرفته می شود و وسایل کاملاً مناسبی برای فرد تهیه می شود.
کسانی که از پروتز چشم مصنوعی استفاده میکنند اغلب دچار خشکی چشم و التهاب میشوند و به سختی میتوانند پلک بزنند. شرایط آب و هوایی نامساعد، گرد و غبار، باد و تهویه هوا باعث بخار شدن رطوبت از قسمت جلویی پروتز میشوند. آلرژیها و تغییرات بدن نیز موجب خشکی پروتز میشود.
برای اینکه یک قطره چشم یا یک نرم کننده بر روی پروتز چشم خود استفاده کنید، یک قطره بر روی یکی از انگشتان تمیز خود قرار دهید و آن را سرتاسر پروتز بمالید. چند بار پلک بزنید و سپس چشم خود را ببندید و پوست خود را با یک دستمال پاک کنید تا هر گونه ماده اضافی از بین برود. نرم کنندههای سیلیکونی را میتوان در صورت نیاز مورد استفاده قرار داد. این نرم کنندهها را شب و روز میتوان استفاده کرد. قطرههای چشم آبکی رانیز در صورت نیاز میتوان بکار برد.
اساسا، تمامی فعالیتهای تفریحی با پروتز چشم مصنوعی مطابق معمول قابل انجام میشوند.کاسه چشم به خوبی از چشم مصنوعی محافظت میکند تا در طول فعالیتهای ورزشی آسیبی به آن وارد نشود. در صورتی که میخواهید غواصی کنید، توصیه میشود که از چشم مصنوعی ساخته شده از آکریلیک استفاده کنید تا از به وجود آمدن فشار احتمالی خودداری کند.
پروتز چشم مصنوعی باید حداقل روزی یک مرتبه تمیز شود. بهترین کار برای تمیز سازی چشم مصنوعی این است که آن را با جعبه پلاستیکیاش داخل آب ولرم قرار دهید. برای از بین بردن آلودگیهای مستمر، چشم مصنوعی شیشهای را به مدت 10 دقیقه در داخل آبی قرار دهید که در هر لیتر آن یک قاشق چای خوری نمک اضافه شده است. سپس آن را با یک برس نرم تمیز کنید. پس از آن، پروتز چشم را به طور کامل با آب خالص بشوئید.
خارج ساختن پروتز در شب ضرورتی ندارد. پروتز چشم در حفره چشم باید باقی بماند و تنها برای تمیز سازی باید از آن خارج شود، البته در صورتی که باعث ناراحتی فرد نشود. در صورتی که در طول شب پروتز چشمی مورد استفاده قرار نمیگیرد، باید تمیز شود و در یک محفظه بسته قرار داده شود. در موارد مخصوص، بهتر است در طول شب پروتز چشمی را مورد استفاده قرار ندهید، چشم پزشک در مورد این مساله توصیههایی عرضه میکند.
قرار دادن چشم مصنوعی در کاسه چشم دردی به وجود نمیآورد و همچنین کنترل روزمره چشم مصنوعی را خیلی سریع میتوان یاد گرفت. برای حرکت طبیعی پروتز چشم وجود عضلات چشم و سالم بودن کاسه چشم ضروری است. در صورتی که این پیش نیازها برآورده شوند، میتوان پروتز چشم را به خوبی حرکت داد. نوع پروتز چشم مصنوعی با توجه به نیازهای فردی بیمار و وضعیت وی انتخاب می شود تا بهترین ظاهر و کارایی را برای وی به همراه داشته باشد.
همان طور که پیش تر اشاره شد، پروتز چشمی در واقع خارجی ترین بخش یک چشم مصنوعی است. این قطعه به صورت دست ساز تهیه می شود و پس از بهبودی کامل چشم (حداقل ۶ هفته پس از جراحی) در جای خود قرار می گیرد. بلافاصله پس از جراحی، به جای پروتز یک کانفورمر (وسیله لنز مانند و شفاف) در بخش جلویی ایمپلنت قرار می گیرد تا با نگه داشتن پلک ها در جای خود، به شکل گیری کاسه چشم در حین بهبودی کمک کند. در واقع کانفورمر یک پوسته محدب است که از خلال آن می توان ملتحمه را مشاهده کرد.
پس از بهبودی کامل چشم، کار ساخت پروتز آغاز می شود. برای این کار، از کاسه چشم و فضای محصور بین پلک ها و ملتحمه قالب گیری می شود. این مرحله ممکن است چندین بار تکرار شود. جنس ماده استفاده شده برای قالب گیری مشابه موادی است که برای قالب گیری از دندان ها به کار می روند. از این قالب، نمونه مومی اولیه به دست می آید. نمونه مومی در کاسه چشم قرار می گیرد تا از نظر ضخامت و جایگیری امتحان شود. ضخامت پروتز، اصلی ترین عامل در تعیین نحوه قرارگیری پلک ها است. چرا که اگر ضخامت بیشتر از حد لازم باشد، چشم ها بیش از اندازه باز می مانند. پس از دستیابی به شکل دلخواه، محل مردمک چشم با الگوگیری از چشم سالم تعیین می شود. سپس پروتز نهایی از مواد مطلوب ساخته می شود.
پروتز شبکیه Argus، یک ایمپلنت شبکیه الکترونیکی است که توسط شرکت آمریکایی محصولات بینایی دوم پزشکی ساخته شدهاست. این پروتز به عنوان یک پروتز بینایی برای بهبود بینایی افراد مبتلا به موارد شدید رتینیت پیگمنتوزا مورد استفاده قرار میگیرد. نسخه Argus II این سیستم برای بازاریابی در اتحادیه اروپا در ماه مارس سال 2011 تأیید شد و در فوریه 2013 تحت تأثیر معافیت دستگاه های بشردوستانه در ایالات متحده تأیید شد. سیستم Argus II به غیر از هزینه جراحی کاشت و آموزش استفاده از دستگاه، حدود 150،000 دلار هزینه دارد. نخستین پیوند چشم به روش سلول های بنیادین، روی کودکی 4 ساله در بیمارستان محک با موفقیت صورت گرفت. معصومه یلمی، بیمار 4 ساله از روستایی در شهرستان بروجن، با تومور چشمی و درگیری در سه نقطه مغز، مایه مغزی نخاعی و مغز استخوان، کاندید پیوند سلول های بنیادی شد.
بیماری كه برای پروتز چشمی ارجاع می شود، باید تحت معاینه كامل چشم پرشكی قرار گیرد.چشم سالم با بیومیكروسكوپ معاینه می شود. جدت بینائی اندازه گیری می شود.حركات چشم و قسمت خلفی چشم ارزیابی و بررسی می شود. بررسی حركات چشم مبتلا اهمیت دارد زیرا مشخص كننده میزان حركات پروتز در آینده است. علاوه بر این برسی ملتجمه ( پرده شفاف پوشاننده سطح چشم) مهم است. بیماری كه دارای میزان زیادی اسكار (نسج جوشگاهی) در ملتحمه باشد ممكن است نیاز به پیوند بافت مخاطی داشته باشد تا بتواند پروتز كاشته شده را به خوبی بپوشاند.
مثل سایر موارد جراحی بیمار باید یكی دو ساعت قبل از عمل در بیمارستان حاضر شود. بعید نیست كه لازم باشد تا بیمار شب بعد از عمل نیز در بیمارستان بماند.متحصص بیهوشی، قبل از عمل راجع به بیهوشی با بیمار صحبت میكند و به سوالات شما پاسخ می دهد. عمل 1تا 2 ساعت طول می كشد و چشم شما با پانسمان حجیم پانسمان می شود و چند روز بعد پانسمان برداشته مشود.
جراحی چشم مصنوعی
چند روز اول بعد از عمل بیمار باید استراحت كند. چون طی چند روز اول پس از عمل پانسمان برداشته نمی شود، مراقبت از زخم نیاز نیست. دور از انتظار نیست كه بیمار پس از عمل درد شدیدی داشته باشد. به این دلیل عموماً پس از عمل ضد درد و ضد تهوع خوراكی تجویز می شود. علاوه بر این به مدت یك هفته آنتی بیوتیك خوراكی نیر تجویز می شود. پس از باز كردن پانسمان از بیمار خواسته خواهد شد كه به مدت 3 تا 4 هقته روزی 2-3 بار پماد آنتی بیوتیك داخل چشم عمل شده بگذارد. برای جلوگیری از چسبیدن پلك ها به بافت های زیرین ،داخل پلك ها كانفورمر (پوسته پلاستیكی) گذاشته می شود. پس از فروكش كردن التهاب یعنی حدود 6 تا 8 هفته بعد بیمار نزد اكولاریست (سازنده چشم ظاهری) فرستاده می شود تا پروتز نهائی (چشم شیشه ای) فیت شود.
عمل تخلیه چشم خیلی بی خطر است و بندرت بیمار دچار عوارض وخیم می شود.عوارض شایع تر شامل: خونریزی، عفونت، اسكار، تورم طولانی، درد،باز شدن زخم و نیاز به عمل جراحی بیشتر است.
پروتزهای بینایی که اغلب به عنوان چشم بیونیک نامیده میشوند، یک دستگاه بینایی تجربی میباشد که برای بازگرداندن دید عملکردی در افراد مبتلا به نابینایی جزئی یا کامل در نظر گرفته شدهاست. در بسیاری از دستگاههای توسعه یافته که معمولاً در کاشت حلزونی یا دستگاههای بیونیک گوش کاربرد دارند، از پروتزهای عصبی استفاده میشود که از اواسط دهه 1980 مورد استفاده قرار گرفتهاند. ایده استفاده از جریان الکتریکی (مثلاً تحریک الکتریکی شبکیه یا کورتکس بینایی) برای میسر ساختن بینایی به قرن 18 باز میگردد، که توسط بنجامین فرانکلین، تیبریوس کاوالو و چارلز لیروی مورد بحث قرار گرفتهاست.
چشم بیوتیک کاری مشابه شبکیه چشم به منطور بازگرداندن بینایی را انجام میدهد؛ در این وسیله که درآن نوعی ایپملنت قرارداده میشود، تصاویری که فرد میبیند به امواج الکتریکی تبدیل و آنگاه سیگنالهای تصویر به مغز منتقل میشوند و به این ترتیبت فرد قادر به تشخیص تصویر و افراد میشود.
کارشناسان استفاده از چاپگر سه بعدی راهکاری فوق العاده برای ساخت نمونه با کیفیت و سریع از چشم بیونیک میدانند و امیدوار هستند در آینده نمونه تکمیل شده این چشم برای کمک به رفع نابینایی افراد در جهان مورد استفاده قرار گیرد.
ساخت چشم بیوتیک با استفاده از چاپگر سه بعدی به وسیله دانشمندان دانشگاه مینی سوتای آمریکا برای اولین بار درجهان انجام شده است.
چشمهای بیوتیک که قدرتی فوق العاده در بینایی دراختیار افراد قرار میدهند ابتدا درفیلمهای علمی تخیلی مشهور شدند، اما دانشمندان این ایده را به شکل واقعی شبیه سازی کردند. چاپگر سه بعدی با استفاده از نوعی سیلیکون و پایه جوهر از جنس فلز نقره به چاپ چشم بیونیک میپردازد. ساخت اندامهای بیوتیک اولین بار به چندین سال پیش باز میگردد که دانشمندان موفق به تولید گوش بیوتیک شدند و از آن زمان تاکنون محققان بسیاری از اجزای بدن را با استفاده از چاپگرهای سه بعدی تولید کردند. علاوه بر اجزای بدن، دانشمندان موفق به تولید نوعی پارچه الکترونیکی شدند که مانند پوست بیوتیک عمل میکند. دانشمندان در ادامه تلاشهای خود درنظردارند پروتزهایی تولید کنند که دستورات فرد را درحالی که او به آنها میاندیشد اجرا کند.
زمانی که پس از اتمام جراحی سوکت چشم کاملا التیام یافت میتوان برای کودک یک پروتز چشم مخصوص مطابق با شرایط کودک برای او آماده کرد. پزشک صبر میکند تا تورم کاملاً بر طرف شده و وضعیت چشم به خوبی مشخص شود. این روند حداقل شش تا هشت هفته پس از عمل طول خواهد کشید.
پروتز چشمی برای کودکان
اگر پروتز چشم کودک خارج شود ، شما میتوانید آن را مجددا در جای خود قرار دهید و آسیبی در اثر این کار ایجاد نخواهد شد ، اما مهارت یافتن در این کار به کمی وقت و تمرین نیاز دارد. این یک تجربه جدید برای شما و فرزندتان است ، بنابراین احتمالاً هردو تا وقتی به آن عادت کنید کمی نگران خواهید بود. پس از آشنایی با این کار ، قرار دادن مجدد پروتز در جای خود برایتان آسان و بدون درد خواهد بود.