آیا چند روزی است چشم شما قرمز شده یا ورم کرده است؟ آیا چشم شما میسوزد یا تاری دید دارید؟ آیا احساس میکنید چشمتان عفونت کرده است؟ بهجای نگرانی یا خوددرمانی در اسرعوقت به چشمپزشک مراجعه کنید. علائمی که در بالا گفتیم ممکن است اصلاً جدی نباشند؛ اما اگر جدی باشند شما دچار مشکلات چشمی بسیاری خواهید شد.
یکی از این مشکلات روماتیسم چشم با نام علمی یووئیت (Uveitis) نام دارد. خوشبختانه این بیماری قابل درمان است؛ اما اگر بجنبید و هرچه سریعتر به دکتر بروید. این مقاله را برای شمایی نوشتهایم که چند روز است درد و تورم، قرمزی چشم و تاری دید دارید. این مطلب راهنمای مناسبی برای شما خواهد بود تا هرچه سریعتر نوبت دکتر بگیرید و مشکل خود را درمان کنید.
در پاسخ به سؤال پرتکرار شما مبنی بر اینکه «روماتیسم چشمی یعنی چی؟» باید بگوییم که روماتیسم با (نام علمی یووئیت Uveitis) نوعی التهاب در لایۀ میانی دیوارۀ چشم شما به نام (uvea) است. لایۀ uvea رگهای خونی بسیاری دارد که چشم را تغذیه میکند. در صورتی که این لایه ملتهب شود، یک یا چندین ناحیه از چشم را تحتتأثیر قرار میدهد.
التهاب بافت یووه معمولاً زمانی اتفاق میافتد که سیستم ایمنی بدن در حال مبارزه با عفونت است. بسته به مناطقی که در چشم شما ملتهب میشوند، امکان دارد چشم دردناک باشد، باعث قرمزی و تحریک چشم شود یا حتی بینایی شما را مختل کند. یووئیت معمولاً هر دو را به طور همزمان تحتتأثیر قرار میدهد.
داخل کرۀ چشم شما فضای کافی برای تورم بافتی وجود ندارد؛ بنابراین شکل چشم شما تغییر میکند و متورم میشود. شکل چشم بخش مهمی از چگونگی دید شماست و حتی تغییرات کوچک ناشی از تورم میتواند بینایی شما را مختل کند. علت احتمالی یووئیت معمولاً عفونت، آسیب یا یک بیماری خودایمنی یا التهابی است. بسیاری از اوقات نیز نمیتوان علت بیماری را شناسایی کرد.
گاهی اوقات، یووئیت به سرعت از بین میرود؛ اما در برخی مواقع، تبدیل به یک بیماری مزمن و طولانیمدت میشود. اگر رماتیسم چشمی درمان نشود، متأسفانه ممکن است بینایی خود را از دست بدهید؛ بنابراین در صورت داشتن علائم فوراً به چشمپزشک مراجعه کنید.
علائم هشداردهنده یووئیت اغلب بهطور ناگهانی ظاهر و به سرعت بدتر میشوند. این علائم شامل قرمزی چشم، درد و تاری دید هستند. این عارضه میتواند یک یا هر دو چشم را درگیر کند و حتی در کودکان نیز دیده شده است. روماتیسم چشمی کودکان فراگیر نیست اما در این سالها با درصد کمی اتفاق افتاده است.
روماتیسم چشمی چیست
بگذارید قبل از اینکه به سراغ علائم و علت بیماری رماتیسم چشمی برویم، شما را با واژۀ یووهآ آشنا کنیم. یووهآ (Uvea) که به لایۀ عروقی نیز معروف است، لایه میانی چشم بین صلبیه (قسمت سفید چشم) و شبکیه (لایه حساس به نور در پشت چشم) است و 3 قسمت دارد:
وقتی به چشم خود در آینه نگاه میکنید، قسمت سفید چشم (صلبیه) و قسمت رنگی چشم (عنبیه) را خواهید دید. عنبیه در جلوی چشم شما و جسم مژگانی، ساختاری در پشت عنبیه قرار دارد. قسمت داخلی پشت چشم با مایع ژلمانندی به نام زجاجیه پر شده است. حال که متوجه شدید یووهآ چیست، شما را به خواندن ادامۀ این مقاله دعوت میکنیم.
در حالت کلی، بیماری یووئیت شایع است و در سراسر جهان، سالانه حدود 4 میلیون نفر دچار رماتیسم چشمی میشوند. به طور مثال، در کشور ایالات متحده هر سال بین 80 هزار تا 168 هزار نفر با بیماری یووئیت دستوپنجه نرم میکنند. روماتیسم چشمی بزرگسالان بیماری شایعتری نسبت به یووئیت در کودکان است و با افزایش سن احتمال ابتلا به آن افزایش مییابد. بر اساس برآورد سازمان بهداشت جهانی، سالانه بین 2 تا 20 درصد از کودکان دچار التهاب لایۀ میانی دیوارۀ چشم میشوند که باید در اسرعوقت به چشمپزشک مراجعه و درمان را آغاز کنند.
یووئیت ممکن است به دلایل بسیاری رخ دهد. دلیل بیماری رماتیسم چشمی در 50 تا 70 درصد از موارد «ایدیوپاتیک» است؛ به این معنی که علت اصلی آن چیزی نیست که متخصص چشم بتواند آن را تشخیص دهد یا آزمایش کند. پزشکان همیشه نمیدانند چه مواردی باعث یووئیت میشود. در صورت داشتن موارد پایین احتمال ابتلا به یووئیت بیشتر است:
در ادامه، 4 دلیل بیماری یووئیت که از بقیۀ موارد شایعتر است (عفونتها، علت سیستماتیک، صدمههای چشمی و عوارض برخی از داروها) را بهطور کامل توضیح میدهیم.
علت روماتیسم چشمی چیست
عفونتها زمانی اتفاق میافتند که میکروبها (با نام علمی پاتوژنها) وارد بدن میشوند و به بخشهای مختلف آسیب وارد میکنند. یووئیت مرتبط با عفونت معمولاً فقط یک چشم را در یک زمان تحتتأثیر قرار میدهد. انواع مختلفی از پاتوژنها میتوانند باعث رماتیسم چشمی شوند که در ادامه آنها را بررسی میکنیم.
عفونتهای مختلف باعث التهاب لایۀ میانی دیوارۀ چشم میشوند که ممکن است شما را اذیت کند؛ بنابراین بهتر است به چشمپزشک مراجعه کنید تا بررسیهای لازم را انجام دهد.
یووئیت در برخی موارد، یک عارضۀ جانبی هنگام مصرف برخی از داروها یا نشانۀ شرایطی است که روی سیستم بدن شما تأثیر میگذارد. رماتیسمهای چشمی که به دلیل سیستماتیک ایجاد میشود روی هر دو چشم بهطور همزمان تأثیر میگذارند. در ادامه، یووئیتهایی را که به دلیل شرایط خودایمنی و التهابی بروز پیدا میکنند بررسی میکنیم.
یک جهش خاصHLA-B27 (DNA) میتواند باعث ایجاد شرایط التهابی آرتریت شود که خطر ابتلا به یووئیت را افزایش میدهد. این شرایط عبارتاند از:
در صورتی که هرکدام از موارد بالا را دارید و احساس میکنید دچار Uveitis شدهاید، هرچه سریعتر با پروندۀ پزشکی خود به دکتر بینایی مراجعه کنید.
آسیب چشم میتواند به ماهیچهها یا رگهای خونی که نواحی مختلف یووهآ را تشکیل میدهند آسیب برساند. هنگامی که هر نوع آسیب چشمی ببینید، سیستم ایمنی بدن از التهاب بهعنوان بخشی از فرایند ترمیم استفاده میکند. به همین دلیل، جراحیهای چشمی یکی از علتهای احتمالی یووئیت هستند. حتی تغییر یا تفاوتهای کوچک در ساختار چشم شما (از جمله مواردی که به دلیل التهاب رخ میدهند) میتواند برای ایجاد علائم رماتیسم چشمی کافی باشد. شدت علائم به عوامل بسیاری و بهویژه محل و شدت آسیب چشم بستگی دارد.
متأسفانه مصرف برخی از داروها ممکن است خطر ابتلا به یووئیت را افزایش دهند. اگر شما نیز دارو مصرف میکنید و احتمال روماتیسم چشمی میدهید، بد به دل خود راه ندهید؛ ابتدا لیست داروهای پایین را بررسی کنید:
اگر هرکدام از داروهای بالا را مصرف میکنید اصلاً نگران نباشید. آرامش خود را حفظ کنید، وقت چشمپزشکی بگیرید و با پزشک متخصص خود دربارۀ مصرف این داروها و مشکل چشمیتان صحبت کنید.
انواع مختلف رماتیسم چشمی قسمتهای مختلف چشمان شما را تحتتأثیر قرار میدهند. در جدول پایین 4 نوع شایع انواع یووئیت را بررسی میکنیم.
نوع یووئیت | چه عارضهای ایجاد میکند؟ |
---|---|
یووئیت قدامی | عنبیه جلوی چشم را تحتتأثیر قرار میدهد. این نوع یووئیت شایعترین نوع رماتیسم چشمی محسوب میشود، اما معمولاً کمتر جدی است. |
یووئیت میانی | روی شبکیه و عروق خونی پشت عدسی (پارس پلانا) و همچنین ژل مرکز چشم (زجاجیه) تأثیر میگذارد. |
یووئیت خلفی | شبکیه و مشیمیه در پشت چشم را تحتتأثیر قرار میدهد. |
پانووئیت | همۀ قسمتهای یووهآ، از جلو تا پشت چشم را درگیر میکند. |
در نظر داشته باشید که نوع یووئیت چشم شما بستگی به این دارد که کدام قسمت از چشم ملتهب شده است. تورم یووهآ در نزدیکی جلوی چشم یووئیت قدامی نامیده میشود. Uveitis قدامی به طور ناگهانی شروع میشود و علائم آن میتواند چندین هفته طول بکشد.
به تورم یووهآ در وسط چشم، یووئیت میانی میگویند. علائم آن ممکن است از چند هفته تا چندین سال ادامه داشته باشد. تورم یووهآ به سمت پشت چشم را یووئیت خلفی مینامند که علائم آن بهتدریج ایجاد میشود و سالها ادامه پیدا میکند. در موارد شدید (که به آن پانووئیت میگویند) همۀ لایهها ممکن است درگیر شوند.
روماتیسم چشمی علائم بیشماری دارد و بسته به ناحیهای از چشم شما که درگیر میشود میتواند متفاوت باشد. کارشناسان و چشمپزشکان علائم را در چهار حوزۀ اصلی سازماندهی میکنند: قدامی، میانی، خلفی و پانووئیت. در ادامه علائم روماتیسم قدامی را بررسی میکنیم.
یووئیت متوسط (میانی) و خلفی (پشت) معمولاً علائمی را ایجاد میکند که دیدن اطراف را برای شما سخت میکند. مهمترین علامت این دو نوع یووئیت کاهش بینایی است.
علائم ممکن است به طور ناگهانی رخ دهند و به سرعت بدتر شوند؛ اگرچه در برخی موارد به تدریج ایجاد میشوند. در هر حال، گاهی اوقات هیچ علامتی وجود ندارد و علائم یووئیت در معاینه معمولی و چکاپ سالانۀ چشم مشاهده میشود. اگر فکر میکنید علائم هشداردهنده یووئیت را دارید به سرعت نوبت چشمپزشکی بگیرید.
عارضۀ اصلی یووئیت از دست دادن بینایی است و فردی که این بیماری را میگیرد ممکن است نابینا شود. سایر عوارض ممکن است به دلیل تغییراتی که یووئیت در چشم شما ایجاد میکند رخ دهد. برخی از این تغییرات عبارتاند از:
اگر هرگونه علامتی دارید و نگران هستید، حتماً به دکتر مراجعه کنید؛ چراکه عوارض رماتیسم چشمی دائمی هستند و ممکن است خدایینکرده بینایی خود را برای همیشه از دست بدهید.
آب مروارید از عوارض رماتیسم چشمی
هنگامی که به چشمپزشک مراجعه میکنید، سؤالاتی دربارۀ علائم بیماری یووئیت از شما میپرسد از جمله: سابقه پزشکی و اینکه آیا اخیراً عفونت یا آسیب چشمی داشتهاید یا خیر. در ادامۀ معاینه چشم، پزشک آزمایشهای خاصی را برای تشخیص علائم یووئیت تجویز میکند.
قدم اول برای تشخیص Uveitis یک معاینه ساده و بدون درد است. پزشک به شما قطره چشم میدهد تا مردمک چشمتان را گشاد کند، سپس چشمان شما را از نظر یووئیت و سایر مشکلات چشمی بررسی میکند. همچنین معاینۀ تونومتری برای اندازهگیری فشار داخل چشم و توموگرافی انسجام نوری (OCT) برای بررسی تغییرات در ساختارهای پشتی چشم شما از واجبات است. بسته به علائم شما، احتمال دارد پزشک آزمایشهای دیگری نیز تجویز کند که شامل موارد پایین میشود:
بعد از مشاهدۀ نتایج آزمایش پزشک تشخیص میدهد که آیا شما رماتیسم چشمی دارید یا خیر و از چه نوعی است. گاهی اوقات تورم و قرمزی چشم شما دلیل خاصی ندارد و با چند روز استراحت و استفاده از قطره چشم برطرف میشود. همیشه به یاد داشته باشید تشخیص هر بیماری کار پزشک متخصص است؛ نه اطرافیان شما.
خوشبختانه روماتیسم چشمی درمان میشود؛ به شرط اینکه خیلی دیر به پزشک مراجعه نکنید. برنامۀ درمانی شما به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ مانند اینکه کدام قسمت از چشم شما تحتتأثیر قرار گرفته است و سایر شرایط سلامتی را دارید یا خیر. از آنجایی که درمانها بسیار متفاوت هستند، متخصص مراقبت از چشم بهترین فردی است که میتواند انواع مختلف درمان را به شما تجویز کند.
هنگامی که هیچ علت شناختهشدهای برای Uveitis وجود ندارد، چشمپزشک ممکن است درمانهای عمومیتری را به شما تجویز کند. درمانها میتوانند شامل داروها، جراحیها و روشهای دیگر برای کمک به تسکین علائم و جلوگیری از مشکلات بعدی باشند.
یووئیت باید فوراً درمان شود تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود. چشم پزشکان اغلب یووئیت را با قطرههای چشمی (مانند کورتیکواستروئیدها) که التهاب را کاهش میدهند درمان میکنند. همچنین ممکن است چشکپزشک از قطره برای گشاد کردن مردمک شما استفاده کند که به کاهش درد و تورم کمک خواهد کرد. گاهی اوقات نیز لازم داروهای تزریقی به شما تجویز میشود.
اولین و سادهترین درمان بیماری یووئیت با انواع داروهاست. در ادامه برخی از مهمترین داروها و درمانهایی را که پزشکان بعد از تشخیص یووئیت به شما تجویز میکنند بررسی خواهیم کرد.
داروهای استروئیدی ممکن است عوارض جانبی داشته باشند و خطر ابتلا به آب مروارید و گلوکوم را افزایش دهند. اگر برای درمان یووئیت داروهای استروئیدی مصرف میکنید، حتماً به طور منظم برای چکاپ چشم پیش دکتر متخصص بروید تا علائم این مشکلات را بررسی کنید.
متأسفانه یووئیت قابل پیشگیری نیست. بسیاری از علتهای آن بهطور غیرقابلپیشبینی اتفاق میافتندو کارشناسان هنوز دلیل برخی از یووئیتها را درک نکردهاند. در هر حال، شما میتوانید چند کار را برای کاهش خطر ابتلا به روماتیسم چشم انجام دهید:
درنهایت حتماً بهداشت چشم و صورت را در اولویت قرار دهید و شبها قبل از خواب با شامپو بچه یا سایر شامپوهای مناسب صورت خود را بشویید تا دچار انواع بیماریهای چشم نشوید.
داشتن شرایطی مانند یووئیت و اطلاع از احتمال از دست دادن بینایی میتواند ترسناک باشد. ما قصد نداریم شما را نگران کنیم و هر قرمزی یا ورم چشم دلیل روماتیسم چشمی نخواهد بود. ما در این مقاله به شما کمک کردیم تا خوددرمانی را کنار بگذارید و به شما گفتیم که اگر ورم چشم، قرمزی یا تاری دید شما بعد چند روز خوب نشد به دکتر متخصص اعتماد کنید. تشخیص و درمان زودهنگام هر نوع بیماری از جمله یووئیت Uveitis میتواند از مشکلات جدی و خطرناکی مانند از دست دادن دائمی بینایی جلوگیری کند.
هنگامی که پزشک تشخیص نوع بیماری را داد، همۀ راهنماییهای پزشک را به طور منظم انجام دهید تا از درمان نتیجه مطلوب بگیرید. بهترین پیشنهاد ما به شما انجام چکاپ سالانه بدن (از جمله چشم) برای پیشگیری از هر نوع بیماریای خواهد بود. لطفاً برای سلامتی خود و خانواده مراجعه منظم به پزشک را فراموش نکنید.
سؤالات متداول:
1. آیا من در معرض خطر رماتیسمهای چشمی قرار دارم؟
هر کسی ممکن است به یووئیت مبتلا شود، اما این بیماری در افراد 20 ساله تا 60 ساله شایعتر است. اگر سیگار میکشید، بیشتر از بقیۀ افراد جامعه در معرض خطر یووئیت هستید. هر قرمزی و تورم چشم یووئیت نیست اما اگر طول کشید حتماً به چشمپزشک مراجعه کنید.
2. آیا یووئیت مسری است؟
یووئیت مسری نیست و شما نمیتوانید آن را از سایر افراد بگیرید؛ اما ممکن است نشانهای از عفونتهای مسری باشد. چکاپ سالانه به شما در کاهش ابتلا به هر نوع بیماریای کمک میکند. البته رماتیسمهای چشمی را میتوانید از برخی از عفونتهایی که حیوانهای خانگی شما دارند بگیرید. اگر حیوان خانگی دارید حتماً مراقب سلامتیاش باشید.